«Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν στον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό των παιδιών τους;»

Ο ρόλος της οικογένειας στην ανάπτυξη του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού των παιδιών είναι, αδιαμφισβήτητα, καθοριστικός και θεμελιώδης. Πριν ακόμη τα παιδιά εκτεθούν στο θεσμοθετημένο εκπαιδευτικό σύστημα έχουν ήδη αρχίσει να διαμορφώνουν στάσεις και αντιλήψεις γύρω από το χρήμα μέσα από τις καθημερινές εμπειρίες στο οικογενειακό περιβάλλον. Οι γονείς, αποτελώντας το πρώτο πρότυπο οικονομικής συμπεριφοράς, διαδραματίζουν έναν βαρυσήμαντο παράγοντα στην καλλιέργεια χρηματοοικονομικών δεξιοτήτων που διαρκούν μια ζωή. Ας δούμε λοιπόν με ποιους τρόπους μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν στον  χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό των παιδιών τους.

Κατ’ αρχάς, ένα βασικό και νευραλγικής σημασίας βήμα είναι η καθοδήγηση των παιδιών στον διαχωρισμό των αναγκών από τις επιθυμίες. Αυτό αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για τη λήψη υπεύθυνων καταναλωτικών αποφάσεων. Μέσα από απλές, αλλά ουσιαστικές, συζητήσεις, οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν την κριτική σκέψη των παιδιών απέναντι στις αγορές και τις διαφημίσεις, βοηθώντας τα να αποφύγουν τις παρορμητικές συμπεριφορές που ενδεχομένως οδηγούν σε μη ορθολογική διαχείριση χρέους στο μέλλον.

Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός δεν είναι απαραίτητο να διδάσκεται με αυστηρά θεωρητικό τρόπο. Αντιθέτως, η επιστημονική βιβλιογραφία καταγράφει ότι τα παιδιά ανταποκρίνονται καλύτερα σε βιωματικές εμπειρίες. Οι γονείς μπορούν να αξιοποιήσουν απλές καθημερινές στιγμές, όπως τα ψώνια, η διαχείριση του χαρτζιλικιού ή ο οικογενειακός προγραμματισμός εξόδων, ώστε να μεταδώσουν πρακτικές και εφαρμόσιμες γνώσεις. Για παράδειγμα, κατά την επίσκεψη στο σουπερμάρκετ, συστήνεται οι γονείς να επεξηγούν στα παιδιά τη διαδικασία της σύγκρισης τιμών ή τον τρόπο επιλογής μεταξύ διαφορετικών προϊόντων με βάση τις ανάγκες μας και όχι μόνο τις επιθυμίες, καλλιεργώντας έτσι την ορθολογική καταναλωτική συμπεριφορά.

Παράλληλα, το χαρτζιλίκι μπορεί να λειτουργήσει ως εξαιρετικό εκπαιδευτικό εργαλείο. Δεν είναι απλώς μια μορφή οικονομικής ενίσχυσης, αλλά ένα μέσο εξάσκησης της προσωπικής οικονομικής υπευθυνότητας. Όταν τα παιδιά διαχειρίζονται με σύνεση τα δικά τους χρήματα, αρχίζουν να μαθαίνουν πώς να προγραμματίζουν, να αποταμιεύουν και να αξιολογούν τις επιλογές τους. Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τη δημιουργία ενός απλού προϋπολογισμού, για παράδειγμα για εβδομαδιαία έξοδα ή έναν προσωπικό στόχο αποταμίευσης, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη σωστών συμπεριφορών.

Σε σχέση με το προηγούμενο, η έννοια της αποταμίευσης αξίζει να τονίζεται από μικρή ηλικία, καθώς συνδέεται άμεσα με τη διαχρονική συσσώρευση πλούτου. Μπορεί να ξεκινήσει με έναν απλό κουμπαρά και σταδιακά να μεταβεί σε έναν αποταμιευτικό λογαριασμό. Η αποταμίευση για έναν συγκεκριμένο σκοπό, όπως η αγορά ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού, διδάσκει την έννοια της καθυστέρησης ικανοποίησης και της επιμονής προς έναν στόχο, οι οποίες αποτελούν εξαιρετικά πολύτιμες δεξιότητες για τη μελλοντική οικονομική ανθεκτικότητα.

Σημαντικό επίσης είναι οι γονείς να μιλούν ανοιχτά για τα χρήματα. Δεν χρειάζεται να μοιράζονται λεπτομέρειες για τα οικογενειακά οικονομικά που πολύ πιθανόν τα παιδιά να μην μπορούν να κατανοήσουν, αλλά μπορούν να εντάσσουν τη συζήτηση για το χρήμα στις καθημερινές κουβέντες. Το να αναγνωρίζουν τα παιδιά ότι τα χρήματα δεν είναι απεριόριστα τα βοηθά να αποκτήσουν μια πιο ρεαλιστική αντίληψη για την οικονομική ζωή και να αποφύγουν τον υπερκαταναλωτισμό και τον υπερδανεισμό. Η ενίσχυση της οικονομικής υπευθυνότητας των παιδιών περιλαμβάνει και τη συζήτηση για τα λάθη. Αν ένα παιδί ξοδέψει όλα του τα χρήματα σε κάτι που τελικά δεν το ικανοποιεί, οι γονείς δεν πρέπει να το αποτρέψουν από το να βιώσει τις συνέπειες. Με αυτό τον τρόπο, καλλιεργείται μια κουλτούρα οικονομικής υπευθυνότητας από νεαρή ηλικία, η οποία τους καθιστά πιο ανθεκτικούς στις μελλοντικές οικονομικές προκλήσεις. Η συνεχής αυτή επικοινωνία συμβάλλει στη διαμόρφωση χρηματοοικονομικά εγγράμματων ατόμων, ικανών να λαμβάνουν ορθές αποφάσεις για τη μακροπρόθεσμη οικονομική τους ευημερία.

Θα ήταν επίσης καλό οι γονείς να συζητούν βασικές χρηματοοικονομικές έννοιες με τα παιδιά τους, προσαρμόζοντας την επεξήγηση στην ηλικία τους και συνδέοντάς τις με πραγματικά παραδείγματα για ενίσχυση της πρακτικής κατανόησης. Παράλληλα, η χρήση κατάλληλων ψηφιακών εργαλείων, όπως εκπαιδευτικά παιχνίδια και εφαρμογές, μπορεί να καταστήσει τη μάθηση πιο ελκυστική, ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες, προετοιμάζοντας αποτελεσματικά τους νέους για την ψηφιακή οικονομία της 5ης βιομηχανικής επανάστασης. Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι μελέτες του ΤΕΠΑΚ και του Financial Wellbeing Institute δείχνουν ότι περίπου 6 στους 10 ενήλικες στην Κύπρο είναι χρηματοοικονομικά αναλφάβητοι. Επομένως, εδώ εντοπίζεται η απόλυτη ανάγκη οι ίδιοι οι γονείς να μάθουν περισσότερα και να εκπαιδευτούν σε θέματα προσωπικής χρηματοοικονομικής, ώστε να μπορούν να μεταδώσουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες στα παιδιά τους.

Εν κατακλείδι, ο ρόλος των γονέων στη χρηματοοικονομική εκπαίδευση είναι εξαιρετικής σημασίας. Η καθημερινή αλληλεπίδραση με τα παιδιά αποτελεί μοναδική ευκαιρία να θεμελιωθούν θετικές στάσεις και υγιείς οικονομικές συνήθειες. Η συμβολή των γονέων είναι απαραίτητη ώστε, σε συνδυασμό με την προώθηση της χρηματοοικονομικής παιδείας στο εκπαιδευτικό σύστημα, να λειτουργήσουν συμπληρωματικά για την αντιμετώπιση του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού σε εθνικό επίπεδο. Η επένδυση σε αυτό το πεδίο από την πλευρά της οικογένειας είναι ίσως η πιο ουσιαστική πράξη πρόληψης απέναντι στον μελλοντικό χρηματοοικονομικό αναλφαβητισμό, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη μιας πιο βιώσιμης και ανθεκτικής κοινωνίας και οικονομίας.